Xét nghiệm hormone tăng trưởng GH là gì?
Xét nghiệm hormone tăng trưởng (GH) là xét nghiệm đo nồng độ một loại hormone trong máu có tác dụng làm cho cơ thể lớn lên. Hormone tăng trưởng GH được sản xuất bởi tuyến yên. Hormone này đóng một vai trò quan trọng trong quá trình cơ thể chuyển hóa thức ăn thành năng lượng. Lượng GH trong máu thay đổi trong ngày và bị thay đổi bởi các hoạt động luyện tập, ngủ, căng thẳng và chế độ ăn uống.
Lượng hormone tăng trưởng GH quá cao có thể khiến một đứa trẻ phát triển cao hơn so với bình thường (hội chứng người khổng lồ). Lượng GH quá thấp có thể khiến các bé phát triển kém hơn so với bình thường (còi cọc – bệnh lùn). Cả hai bệnh lý này đều có thể được điều trị nếu phát hiện sớm.
Ở người lớn, lượng hormone tăng trưởng GH quá cao có thể là do khối u lành ở tuyến yên (u tuyến). Hậu quả của bệnh làm cho xương mặt, hàm, bàn tay và bàn chân phát triển lớn hơn bình thường (bệnh to đầu chi).
Ý nghĩa của xét nghiệm GH
Xét nghiệm định lượng hormone GH khá phổ biến và thường được sử dụng với các mục đích sau:
- Đánh giá sự thiếu hụt GH tương ứng với chức năng của tuyến yên;
- Đánh giá sự dư thừa GH để chẩn đoán và theo dõi điều trị các chứng khổng lồ và bệnh to đầu chi;
- Xét nghiệm kích thích GH giúp chẩn đoán sự thiếu hụt GH và suy tuyến yên;
- Xét nghiệm kìm hãm GH và IGF-1 có thể được sử dụng để theo dõi điều trị một khối u tuyến yên sản xuất GH trước và sau khi phẫu thuật cũng như sự tái phát của khối u.
Ý nghĩa lâm sàng của xét nghiệm kích thích GH:
Nếu sau khi kích thích mức độ GH vẫn thấp hơn so với mức độ cần thiết và người bệnh có dấu hiệu, triệu chứng thiếu hụt GH, có mức độ IGF-1 thấp thì người đó đã bị thiếu hụt GH và cần phải được điều trị
Nếu mức độ GH của một người sau kìm hãm vẫn cao hơn mức độ cần thiết và người đó có các dấu hiệu, triệu chứng của sự dư thừa GH (chứng khổng lồ, bệnh to đầu chi), mức độ IGF-1 cao thì có thể người đó sản xuất ra quá nhiều GH. Nguyên nhân có thể do khối u tuyến yên sẽ được phát hiện thông qua X-quang, CT scan hoặc MRI.
Vai trò của xét nghiệm hormone tăng trưởng GH
Ý nghĩa lâm sàng của xét nghiệm kích thích GH
- Nếu lượng hormone tăng trưởng GH không được kích thích một cách có ý nghĩa trong trình xét nghiệm kích thích GH (nghĩa là mức độ GH vẫn thấp hơn mức độ cần thiết) và người đó lại có dấu hiệu và triệu chứng thiếu hụt GH và có một mức độ IGF-1 thấp thì người đó bị thiếu hụt GH (Teale JD 1994 [5]) và cần phải được điều trị.
- Nếu mức độ TSH và T4 của một người là bất thường, thì người đó có thể bị rối loạn chức năng tuyến giáp, bị suy tuyến yên hoặc suy giảm chức năng tuyến yên, các tình trạng này đều có thể gây nên các triệu chứng tương tự như thiếu hụt GH. Xét nghiệm hormone tăng trưởng GH cho sự thiếu hụt GH không nên được thực hiện trước khi chức năng tuyến giáp của một người được đánh giá. Một trẻ bị suy giáp cần được điều trị và tốc độ tăng trưởng của bé cần được đánh giá trước khi xét nghiệm hormone tăng trưởng GH được xem xét.
- Nếu một người tập thể dục mạnh mẽ mà không có sự tăng mức độ GH, thì người đó có thể bị thiếu hụt GH. Phát hiện này sẽ cần phải được đánh giá thêm với các xét nghiệm khác.
Ý nghĩa lâm sàng của xét nghiệm kìm hãm GH
- Nếu lượng hormone tăng trưởng GH của một người không bị kìm hãm một cách có ý nghĩa khi được xét nghiệm kìm hãm GH, nghĩa là vẫn cao mức độ cần thiết và người đó lại có các dấu hiệu và triệu chứng của sự dư thừa GH (như trong chứng khổng lồ hoặc bệnh to đầu chi) và có một mức độ IGF-1 cao thì có thể người đó sản xuất ra quá nhiều GH. Nếu một người có một khối u được phát hiện trên X-quang, CT scan hoặc MRI, thì có thể đó là một khối u tuyến yên (thường là lành tính). Ở một người đang được theo dõi một khối u đã biết từ trước, nếu mức độ GH tăng lên thì có thể có sự tái phát của khối u.
- Các khối u tuyến yên là những nguyên nhân phổ biến nhất của sự sản xuất dư thừa GH, nhưng chúng cũng có thể gây ra thiếu hụt (Reddy SSK 2009 [4]). Sự hiện diện của một khối u tuyến yên có thể ảnh hưởng đến không chỉ đến sự sản xuất GH mà còn có thể ảnh hưởng đến sản xuất các hormone tuyến yên khác, chẳng hạn như ACTH (tăng trong hội chứng Cushing) hoặc prolactin. Nếu khối u tương đối lớn, nó có thể ức chế sự sản xuất của tất cả các hormon tuyến yên và gây tổn thương các mô xung quanh.
Xét nghiệm GH được chỉ định khi nào?
Xét nghiệm kích thích GH sẽ được chỉ định ở những trẻ có các dấu hiệu và triệu chứng thiếu hụt GH như:
- Tốc độ tăng trưởng chậm lại so với lúc nhỏ;
- Tầm vóc nhỏ hơn những đứa trẻ đồng trang lứa;
- Dậy thì muộn;
- Chậm phát triển xương.
Đối với người lớn, xét nghiệm kích thích GH được chỉ định khi người bệnh có các biểu hiện của sự thiếu hụt GH hoặc suy tuyến yên như sau:
- Mật độ xương giảm;
- Mệt mỏi;
- Cholesterol cao;
- Khả năng chịu đựng tập luyện giảm.
Xét nghiệm kìm hãm GH thường không phổ biến và chỉ được thực hiện ở những trường hợp có dấu hiệu của sự dư thừa GH như chứng khổng lồ hoặc to đầu chi. Ngoài ra, xét nghiệm kìm hãm GH sẽ được chỉ định trong các trường hợp sau:
- U tuyến yên nghi ngờ gây ra dư thừa GH.
- Theo dõi sự tái phát của bất thường của GH trong trường hợp dư thừa GH.
Hormone GH như thế nào là bình thường?
Giá trị GH máu được cho là bình thường khi:
- Ở trẻ sơ sinh: < 5-40 ng/mL hoặc 226-1808 pmmol/L
- Ở trẻ em: < 0-20 ng/mL hoặc 0-904 pmmol/L
- Ở người lớn: nam: <5 ng/mL hoặc 226 pmmol/L
- nữ: < 10 ng/mL hoặc 452 pmmol/L
Việc đánh giá chức năng tuyến yên rất quan trọng, góp phần không nhỏ trong việc chẩn đoán một số bệnh ở tuyến yên. Bạn nên lựa chọn những cơ sở y tế uy tín để xét nghiệm.
Những điểm cần lưu ý khi xét nghiệm hormone tăng trưởng GH
- Một số thuốc có thể làm tăng lượng hormone tăng trưởng GH trong máu: Amphetamin, arginin, clonidin, dopamin, estrogen, glucagon, indomethacin, insulin, interferon, levodopa, niacin, thuốc ngừa thai uống, phenytoin.
- Một số thuốc có thể làm giảm nồng độ GH: Corticosteroid và các phenothiazin.
- Nồng độ hormon tăng trưởng có thể thay đổi khi gắng sức, tình trạng dinh dưỡng, giấc ngủ và tình trạng stress.
- Không nên lên kế hoạch xét nghiệm định lượng hormone tăng trưởng GH trước 48h kể từ khi bệnh nhân được làm một thăm dò chẩn đoán có sử dụng chất đồng vị phóng xạ.
- Hormone tăng trưởng GH tổng hợp có thể được sử dụng để làm giảm bớt sự thiếu hụt GH ở trẻ em trong khi việc điều trị thuốc này với người lớn bị thiếu hụt hormone tăng trưởng GH còn đang gây nhiều tranh cãi. Sự kết hợp giữa phẫu thuật, thuốc và xạ trị có thể được sử dụng để điều trị các khối u tuyến yên gây nên sự sản xuất dư thừa GH.
- Có thể có các biến chứng lâu dài do các bất thường về GH. Ví dụ, bệnh to đầu chi có thể gây các polyp đại tràng (làm tăng nguy cơ của mắc bệnh ung thư đại tràng), đái tháo đường, tăng huyết áp và bất thường về thị giác.
- Cần lưu ý rằng phần lớn các trường hợp vóc người bé nhỏ không phải do thiếu hụt GH. Họ cũng có thể liên quan đến các tính trạng gia đình, nhiều loại bệnh và tình trạng hoặc các rối loạn di truyền khác. Đôi khi có thể gặp một người có thể có những triệu chứng liên quan với thiếu hụt GH nhưng mức độ GH bình thường hoặc tăng, điều này là do có sự kháng di truyền đối với GH. Trong trường hợp kháng GH, trong khi nồng độ GH là cao thì mức độ IGF-1 lại thấp.
- Bên cạnh sự thiếu hụt GH, trẻ có thể được điều trị bằng GH thay thế nếu trẻ mắc những bệnh hay hội chứng sau đây:
+) Bệnh thận mãn tính.
+) Hội chứng Prader Willi.
+) Hội chứng Turner.
- Việc điều trị trẻ bằng hormone tăng trưởng GH thay thế ở những trẻ thấp bé nhưng không bị thiếu hụt GH vẫn còn đang tranh cãi, kể cả đối với người lớn thấp bé có hoặc không thiếu hụt GH, bởi vì các thuốc có thể có nguy cơ, tác dụng phụ, rất tốn kém và lợi ích còn chưa rõ ràng.
- Hormone tăng trưởng GH thay thế đôi khi được sử dụng ở những người bị HIV/ AIDS, bị mất khối lượng cơ, để giúp duy trì trọng lượng cơ thể.
- Vì hormone GH thúc đẩy tăng trưởng cơ bắp ở người lớn nên nó có thể được sử dụng bởi một số người lớn như một chất tăng cường hiệu suất thể thao. Để phát hiện sự lạm dụng thuốc kích thích trong thể thao, các vận động viên có thể được xét nghiệm hormone tăng trưởng GH hoặc IGF-1 cùng với các xét nghiệm phát hiện loại thuốc tăng cường hiệu suất thể thao khác.
Trên đây 7-Dayslim đã giới thiệu cho bạn xét nghiệm GH là gì? khi nào cần làm xét nghiệm GH, Chúc bạn và gia đình luôn có một sức khoẻ tốt nhé.
